‘Het valt de Baron niet allemaal mede’

Baron van Voorst tot Voorst was commissaris van de koningin in Brabant tussen 1894 en 1928. Een van zijn bezigheden was het bezoeken van de 200 Brabantse gemeentes. De indrukken werden opgeschreven in een dagboek. Henry van der Steen wijdt er een achtergrondartikel aan in het Brabants Dagblad van 20 mei 2017.

Terwijl ik politieke stukken zat te lezen op de zondagochtend, begon mijn vrouw voor te lezen uit het artikel van Van der Steen. Het artikel beschrijft de situatie in Schijndel: ‘Rond 1900 ongeveer 1000 inwoners, jaarlijks twee gedwongen huwelijken en twee á drie onwettige geboorten, vrijwel uitsluitend in de parochie Wijbosch. ‘Het volk dat onder Wijbosch hoort is verwilderd; het is daar allemaal familie van elkaar; werken doen ze niet; leven veelal van diefstal en stroopen; een graadje erger dan Gemonde’, noteert Van Voorst tot Voorst. ‘De vrouwen en de meisjes leven er gewoon met de mannen en jongens, huwelijkstrouw is er onbekend, missiewerk van de paters en kapucijnen heeft niks uitgehaald. Het goede is dat het er niet echt onveilig is. ‘Maar het is er zoo’n rommel dat fatsoenlijke mensen er niet willen wonen’.

Het is een interessant artikel. Wat me meer dan eens duidelijk werd, is dat de scheiding kerk en staat, hier in het zuiden, met een grote korrel zout genomen werd. Ook het socialistisch tuig baarde de Baron zorgen.

Mijn vrouw en ik hebben gelachen om het artikel en als snel viel de naam Nelly Oomen, oud-raadslid voor de SP en de vermeende spreekbuis voor Wijbosch in de jaren die ik in de gemeenteraad van Schijndel zat. Haar onvervalste dialect waarmee ze opkwam voor Wijbosch, deed altijd vermoeden dat er nog veel te winnen was voor dit dorp. De teloorgang van Wijbosch door het verdwijnen van voorzieningen viel echter nog al mee. Het kerkdorp ligt dichter bij de dorpskern van Schijndel dan de Boschweg.

De vorige eeuw is Wijbosch behoorlijk opgekrabbeld. Een verwilderd dorp werd een geliefde woonwijk van Schijndel. Zó geliefd dat er te weinig woningen beschikbaar waren. Door de nieuwbouw van woningen kreeg Wijbosch een enorme boost, mede door een systeem van delen. Sociaal-democraten hadden het kunnen uitdenken. Een deel van de winst op bouwgrond moest worden uitgekeerd ten behoeve van gemeenschapsvoorzieningen, ook de gemeente deed een stevige duid in het zakje. De finale ontwikkeling in Wijbosch kwam door het Prijswinnende Integraal Dorps Ontwikkelings Plan. Door de zeer grote betrokkenheid van de bevolking is Wijbosch geworden tot wat het nu is, een bloeiende gemeenschap met een prachtige multifunctionele accommodatie.

Een uur later, lopend in het veld dacht ik weer aan het artikel. Ik bedacht me wat er van een dorp als Wijbosch was geworden in vier generaties. Kansen die gecreëerd en gepakt zijn.

Wijbosch, een gemeenschap die burgerparticipatie begrijpt en waar vele initiatieven zacht landen en ruimte krijgen. Een gemeenschap die zijn vrijheid weer heeft terug gepakt door zelf aan het roer te gaan zitten. Symbolisch daarvoor is misschien wel de Shared Space, een vreselijke term voor iets moois: een plek met meer ruimte voor iedereen. Verwilderd waren ze in Wijbosch een ruime eeuw geleden, als de Commissaris van de Koning, Baron van Voorst tot Voorst er ten minste ‘goeie kijk’ op had.

De kerk in Wijbosch heeft inmiddels zijn werk gedaan en de pastoor ook. De bestemming is veranderd. De religieuze bestemming is ingewisseld voor een woonbestemming. Een pastoor heeft Wijbosch niet meer. De kerk gaat bewoond worden door mensen, al dan niet gehuwd. Het aantal buitenechtelijke kinderen zal na een eeuw in Wijbosch wel weer toenemen.